W ostatnim czasie coraz częściej spotykamy się z problemem uprowadzeń dzieci (tzw. uprowadzeń rodzicielskich), do których dochodzi wówczas, gdy jeden z rodziców zabiera dziecko do innego kraju lub zatrzymuje dziecko w swoim kraju, bez zgody i woli drugiego z rodziców.

Kwestię uprowadzeń rodzicielskich reguluje Konwencja o cywilnych aspektach uprowadzenia dziecka za granicę z 1980 roku, zwana Konwencją Haską (pełny tekst Konwencji http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19951080528 ) oraz Kodeks postępowania cywilnego (pełny tekst ustawy Kodeks postępowania cywilnego http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19640430296 )

Z dniem 28 sierpnia 2018r. doszło do znacznej zmiany przepisów postępowania cywilnego. Od tej daty procedura rozpoznawania wniosków o wydanie dziecka przyspieszyła.

Aktualnie sprawami o odebranie osoby w trybie konwencji haskiej z 1980 r. zajmują się wyspecjalizowane sądy okręgowe, które winny wydać orzeczenie w terminie 6 tygodni od dnia wniesienia wniosku. Terminy te co do zasady są przestrzegane, ewentualne opóźnienia wynikają z potrzeby przeprowadzenia dowodów w sprawie.

Wniosek o odebranie dziecka w trybie konwencji haskiej z 1980r.

W celu odebrania dziecka od rodzica, który je porwał lub zatrzymał (np. nie zwrócił po zakończonych kontaktach) należy złożyć do właściwego sądu pismo, które w tym postępowaniu nazywa się wnioskiem.

Wniosek o odebranie dziecka winien odpowiadać wymogom formalnym takim jak pozew, z tą różnicą, że zamiast strony pozwanej należy wymienić zainteresowanych w sprawie.

Wniosek winien więc zawierać informacje o stronach postępowania (dane osobowe, adresowe, nr pesel), dokładnie określone żądanie, wskazanie faktów, na których strona składająca wniosek opiera swoje żądania, a w miarę potrzeby uzasadniających również właściwość sądu, informację, czy strony podjęły próbę mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu, a jeżeli tak się nie stało, wyjaśnienie przyczyn niepodjęcia takiej próby.

Wniosek musi zostać podpisany, złożony w trzech egzemplarzach do Sądu. Zdarza się bowiem, że oprócz uczestnika postępowania (drugiego z rodziców) w postępowaniu o odebranie dziecka bierze udział również prokurator, któremu Sąd ma obowiązek doręczyć odpis wniosku i zawiadamiać o terminach rozpraw. Czasami w tego typu sprawach bierze udział Rzecznik Praw Dziecka czy też Rzecznik Praw Obywatelskich.

Przebieg postępowania w sprawie o odebranie dziecka.

Sprawa o odebranie dziecka jest rozpoznawana przez sąd okręgowy w składzie jednego sędziego w oparciu o przepisy postępowania nieprocesowego.

Orzeczenie kończące postępowanie powinno zostać wydane w terminie 6 tygodni, zdarza się jednak, że z uwagi na ilość czynności w sprawie, nie udaje się zachować tego terminu. późnienia są nieznaczne.

Strony powinny (a w zasadzie muszą) składać wnioski dowodowe żeby udowodnić swoje racje. Dowodami mogą być dokumenty np. orzeczenia sądów, informacje udzielane przez placówki edukacyjne, do których uczęszcza dziecko, jak i zeznania świadków, opinie biegłych.

Sąd może zarządzić wydanie dziecka do rodzica, od którego dziecko zostało uprowadzone, może też ze względu na szczegółowo określone w Konwencji przesłanki odmówić wydania dziecka.

Sąd, mając na względzie wiek dziecka, ma obowiązek go wysłuchać, jeżeli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala, uwzględniając w miarę możliwości jego rozsądne życzenia.

Do takiego przesłuchania dochodzi poza salą rozpraw, najczęściej w tzw. „niebieskim pokoju”, w obecności psychologa. Po takim wysłuchaniu psycholog składa opinię, w której może wskazać np., czy dziecko zostało zmanipulowane przez jednego z rodziców, czy decyzja o zatrzymaniu dziecka została podjęta przez rodzica czy dziecko samo chciało zostać przy danym rodzicu.

Aktualnie Sądy odchodzą od poprzednio stosowanej praktyki i nie dopuszczają już dowodu z opinii biegłych z Opiniodawczych Zespołów Sądowych Specjalistów (OZSS, dawniej Rodzinnych Ośrodków Diagnostyczno-Konsultacyjnych RODK) ZSS, co znacznie przyśpiesza rozpoznanie sprawy.

Sąd przeprowadza postępowanie w języku polskim, jeżeli dziecko lub rodzic nie włada w dostatecznym stopniu językiem polskim potrzebna będzie pomoc tłumacza. Kolejno składane w sprawie dokumenty muszą być przetłumaczone na język polski. Zawsze należy poważnie rozważyć czy jako strona nie złożyć od razu przetłumaczonych dokumentów, co spowoduje przyspieszenie postępowania.

Orzeczenie kończącą postępowanie przed sądem okręgowym zapada w formie postanowienia. W postanowieniu Sąd decyduje, czy dziecko ma wrócić do rodzica, któremu zostało porwane oraz w jakim to ma nastąpić terminie.

Postepowanie odwoławcze (apelacja) w sprawie o wydanie dziecka.

Od postanowienia strony, prokurator, rzecznicy mogą złożyć apelację. Wszystkie apelacje z terenu Polski rozpoznaje Sąd Apelacyjny w Warszawie. Zgodnie z konwencją i przepisami kodeksu postępowania cywilnego apelacja ma być rozpoznana w terminie 6 tygodni od wpłynięcia akt sprawy do tego sądu. dnia przedstawienia przez sąd pierwszej instancji akt sprawy wraz z apelacją. Obecnie termin ten jest dłuższy. Z informacji prasowych wynika, że nie wyznaczono odpowiedniej ilości sędziów do rozpoznawania tych ważnych spraw. Być może sytuację poprawi ostatnia zmiana przepisów procedury cywilnej z listopada 2019 r.

Egzekucja postanowienia o wydaniu dziecka.

Jeżeli mimo prawomocnego postanowienia sądu nakazującego powrót dziecka do rodzica drugi z nich nie respektuje tego orzeczenia można podjąć czynności w celu przymusowego odebrania dziecka przy pomocy kuratora sądowego w asyście policji.

Uwagi praktyczne.

W sprawach dotyczących uprowadzenia dziecka sąd działa pod presją czasu (sześciotygodniowe terminy). Wszystkie czynności podejmuj sprawnie ale równocześnie starannie, po ich przemyśleniu. Przygotuj wszystkie niezbędne dowody aby się na nie powołać albo we wniosku albo w odpowiedzi na wniosek. Pisma i dowody składaj w odpowiedniej ilości egzemplarzy (jeden zachowaj dla siebie. Do sądu złóż egzemplarz dla sądu, przeciwnika, prokuratora i jeżeli występują dla rzeczników). Warto się zastanowić nad osobistym składaniem pism w sądzie, wtedy mamy pewność kiedy do sądu dotarły. Przesyłki pocztowe zabierają cenny czas.

Twoje zaniedbanie w powołaniu dowodów, brak odpowiedniej ilości odpisów pism mogą spowodować, że sąd nie przeprowadzi ważnego dla Ciebie dowodu!

Jeżeli w postępowaniu chcesz skorzystać z pomocy adwokata, to jak najszybciej się z nim skontaktuj. Adwokat do reprezentacji potrzebuje Twojego pełnomocnictwa na piśmie. Warunki współpracy, płatności, w tym w ratach określa pisemna umowa.