W ramach usług świadczonych przez moją kancelarię spotykam się z klientami, chcącymi uregulować sytuację prawną swoich krewnych, którzy z uwagi na problemy w codziennym funkcjonowaniu potrzebują pomocy w załatwianiu swoich spraw.

Zgodnie z przepisami prawa, każda osoba w wieku 18 lat nabywa pełną zdolność do czynności prawnych, może o sobie samodzielnie decydować. W przypadku osób schorowanych, leczących się psychiatrycznie, istnieje obawa, że ktoś może wykorzystać ich stan zdrowia w celu niekorzystnego rozporządzenia mieniem przez taką osobę. Aby temu zapobiec należy złożyć do sądu wniosek o ubezwłasnowolnienie.

Postępowanie jest wszczynane na wniosek osoby uprawnionej, np. małżonka, dzieci osoby, która ma zostać ubezwłasnowolniona. Postępowanie toczy się z udziałem prokuratora.

We wniosku należy wskazać miejsce zamieszkania osoby, której postępowanie dotyczy, a w braku takiego miejsca- miejsce jej pobytu. Należy wskazać, czy wnosimy o ubezwłasnowolnienie częściowe (ubezwłasnowolniony jest w swoich prawach traktowany na równi z małoletnim, który ukończył 13 lat, a nie skończył 18), czy też ubezwłasnowolnienie całkowite (ubezwłasnowolniony nie ma żadnej zdolności do czynności prawnych, jest traktowany jako dziecko poniżej 13 roku życia).

We wniosku należy podać podstawę faktyczną żądania, tzn. należy opisać sytuację bytową osoby, której postępowanie dotyczy, jaki jest jej stan zdrowia, w tym psychicznego.

Do wniosku należy dołączyć zaświadczenie lekarskie od psychiatry lub psychologa, chyba że złożenie takich dokumentów nie jest możliwe np. osoba, której postępowanie dotyczy kategorycznie odmawia konsultacji lekarskich.

Do wniosku należy również dołączyć odpisy skrócone aktów urodzenia lub małżeństwa osoby, której postępowanie ma dotyczyć, jak i wnioskodawcy w celu wykazania pokrewieństwa.

Obligatoryjną częścią postępowania sądowego jest wysłuchanie osoby, której postępowanie ma dotyczyć, a nadto opinia biegłych: psychiatry lub neurologa, a także psychologa, której koszty ponoszone są zwykle przez wnioskodawcę.

Sprawy o ubezwłasnowolnienie są traktowane bardzo poważnie przez ustawodawcę jak i samych sędziów, bowiem skutkiem ubezwłasnowolnienia jest poważna ingerencja w prawa uczestnika postepowania. Ubezwłasnowolnienie całkowite to „śmierć cywilna” z tego też powodu już w pierwszej instancji sprawę rozpoznaje trzech sędziów.

Postępowanie kończy się wydaniem postanowienia, w którym sąd postanawia ubezwłasnowolnić częściowo lub całkowicie daną osobę albo oddala wniosek.

Od postanowienia kończącego postępowanie w sprawie służy apelacja, jednakże można ją złożyć tylko wtedy, gdy wcześniej został złożony wniosek o uzasadnienie postanowienia. Apelację rozpoznaje sąd apelacyjny.

Po prawomocnym orzeczeniu o ubezwłasnowolnieniu sąd opiekuńczy ustanawia dla uczestnika kuratora bądź opiekuna, który po złożeniu przyrzeczenia otrzymuje dokument, który stanowi upoważnienie (jak pełnomocnictwo) do reprezentowania osoby ubezwłasnowolnionej.

Jeżeli stan zdrowia uczestnika postępowania się zmieni to można wystąpić w późniejszym okresie do sądu o zmianę postanowienia i to zarówno poprzez zmianę ubezwłasnowolnienia z częściowego na całkowite, jak i z całkowitego na częściowe. Jeżeli zaś zaburzenia, które były podstawą ubezwłasnowolnienia ustaną, sąd jest władny także do uchylenia postanowienia o ubezwłasnowolnieniu i uczestnik może powrócić do pełni swoich praw.

O uchylenie ubezwłasnowolnienia może wystąpić osobiście także osoba ubezwłasnowolniona w dowolnym stopniu.

Dla wielu naszych klientów podjęcie decyzji o wystąpieniu do sądu o ubezwłasnowolnienie jest mentalnie trudne. Należy jednak wskazać, że w wielu przypadkach jest to jedyna droga do zapewnienia potrzebującym osobom właściwej opieki medycznej, jak i zabezpieczenia ich majątku, stąd, jeżeli istnieją powody do złożenia takiego wniosku, lepiej nie czekać.