W Polsce małżeństwo może zostać rozwiązane jedynie przez sąd. Pismem, który należy złożyć jest pozew o rozwód. Musi on odpowiadać warunkom formalnym uregulowanym szczegółowo w kodeksie postępowania cywilnego.
Warunki formalne pozwu rozwodowego
Pozew rozwodowy winien zostać złożony w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, z których każdy musi zostać podpisany przez osobę składającą pozew (na etapie procesu taką osobę określa się powodem, zaś drugiego małżonka, przeciwko któremu składany jest pozew- pozwanym).
Pozew należy skierować do właściwego miejscowo sądu okręgowego. W sprawach o rozwód i separację właściwym miejscowo jest sąd okręgowy ostatniego miejsca zamieszkania stron, jeżeli choć jedna z nich tam zamieszkuje. W braku takiej podstawy właściwym miejscowo jest sąd okręgowy właściwy dla miejsca zamieszkania pozwanego, a w braku również takiej podstawy- sąd okręgowy właściwy dla miejsca zamieszkania powoda.
Od pozwu- jako pisma wszczynającego postępowanie rozwodowe- należy uiścić opłatę stałą w wysokości 600 zł. Płatności należy dokonać za pośrednictwem bankowości elektronicznej na konto sądu (wówczas potwierdzenie przelewu należy dołączyć do pozwu) lub w kasie sądu, kupując znak opłaty sądowej, który należy nakleić na pozwie. Co istotne, w sytuacji, gdy sąd rozwiąże małżeństwo przez rozwód bez orzekania o winie, po prawomocności wyroku połowa uiszczonej opłaty stałej tj. 300 zł jest zwracana powodowi.
W pozwie należy szczegółowo określić strony postępowania (małżonków), podać ich adresy zamieszkania oraz numery PESEL.
W pozwie rozwodowym należy również wskazać, czy strony korzystały z mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu, a w przypadku gdy takich prób nie podjęto, wyjaśnienie przyczyn ich niepodjęcia.
Do pozwu rozwodowego należy dołączyć odpis skrócony aktu małżeństwa stron (jak najbardziej aktualny) oraz odpisy skróconych aktów urodzenia małoletnich dzieci (jeżeli urodziły się w czasie trwania małżeństwa) lub odpisy zupełne aktów urodzenia małoletnich dzieci stron (jeżeli urodziły się przed zawarciem przez strony małżeństwa).
Żądania pozwu rozwodowego
Obligatoryjnym elementem pozwu rozwodowego są szczegółowo wskazane żądania pozwu.
W przypadku, gdy małżonkowie są bezdzietni lub ich dzieci osiągnęły pełnoletność, najczęściej żądania pozwu ograniczają się do żądania orzeczenia rozwodu (z winy lub bez orzekania o winie), zasądzenia roszczenia alimentacyjnego od drugiego małżonka, orzeczenia o sposobie i zakresie korzystania ze wspólnego mieszkania na czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków po rozwodzie, względnie eksmisji małżonka z mieszkania, stosownego orzeczenia o kosztach procesu.
W przypadku, gdy małżonkowie posiadają wspólne małoletnie dzieci, powyższe żądania muszą zostać rozszerzone o żądania dotyczące rozstrzygnięcia w zakresie władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi, kontaktów z dziećmi i obowiązku alimentacyjnego wobec dzieci.
Uzasadnienie pozwu rozwodowego
Co istotne, każde z żądań pozwu musi zostać szczegółowo uzasadnione przez podanie okoliczności faktycznych. I tak, jeżeli wnosimy o orzeczenie rozwodu musimy wskazać, że spełnione są pozytywne przesłanki rozwodowe (zupełność i trwałość rozkładu pożycia), przy jednoczesnym braku negatywnych przesłanek rozwodowych (sprzeczności rozwodu z dobrem małoletnich dzieci lub z zasadami współżycia społecznego).
Jeżeli wnosimy o orzeczenie rozwodu z wyłącznej winy współmałżonka, należy wskazać, jakie obowiązki małżeńskie (określone dokładnie w art. 23 k.r.o.) zostały przez niego naruszone. Na poparcie swoich twierdzeń należy przedłożyć dowody. Mogą to być zeznania świadków (w pozwie trzeba wskazać dane osobowe i adresowe świadków, tak aby sąd mógł ich wezwać), nagrania (do płyty CD z nagraniem należy dołączyć stenogram), korespondencja mailowa i sms-owa, zdjęcia.
W sytuacji, gdy powód wnosi o orzeczenie rozwodu bez orzekania o winie, należy wskazać przyczyny, dla których doszło do zerwania pożycia małżeńskiego, nie trzeba natomiast składać wniosków dowodowych. Przy zgodnym żądaniu stron co do zaniechania orzekania o winie, Sąd co prawda będzie ustalał przyczyny rozkładu pożycia, nie będzie natomiast wskazywał, która ze stron zawiniła w tym zakresie.
Żądania co do rozstrzygnięcia w zakresie władzy rodzicielskiej nad dziećmi muszą być szczegółowo określone. I tak, strona może wnosić o powierzenie władzy rodzicielskiej jednemu z małżonków, z jednoczesnym zapewnieniem drugiemu prawa do współdecydowania o istotnych sprawach dzieci. Istnieje również możliwość pozostawienia obojgu rodzicom wykonywania władzy rodzicielskiej nad dziećmi, z jednoczesnym ustaleniem miejsca zamieszkania dziecka przy jednym z rodziców. W takiej sytuacji strony muszą przedstawić w sądzie tzw. Porozumienie rodzicielskie, w którym szczegółowo będą określone ich prawa i obowiązki wobec dzieci dotyczące kontaktów, leczenia, edukacji, wyjazdów zagranicznych, a nawet alimentów. Samo przedstawienie porozumienia rodzicielskiego nie gwarantuje, że sąd w wyroku rozwodowym pozostawi obojgu rodzicom władzę rodzicielską. Sąd musi bowiem dojść do przekonania, że strony będą realizowały zapisy porozumienia, które dodatkowo musi być zgodne z dobrem małoletnich dzieci. W pozwie należy wskazać dane osobowe i adresowe świadka, który posiada wiedzę na temat warunków wychowawczo-bytowych małoletnich dzieci stron. Jeżeli strony nie wskażą świadka, Sąd zleci kuratorowi sądowemu sporządzenie wywiadu środowiskowego w miejscu zamieszkania małoletnich dzieci stron.
Żądanie co do roszczenia alimentacyjnego na rzecz dzieci musi być określone kwotowo. Wysokość alimentów jest zależna od usprawiedliwionych potrzeb małoletniego dziecka i od możliwości zarobkowych strony zobowiązanej do płacenia alimentów. W uzasadnieniu pozwu należy wskazać wysokość kosztów utrzymania małoletniego dziecka, na które składają się wydatki związane z zakupem żywności, ubrań, obuwia, leczeniem, edukacją, zajęciami dodatkowymi. Co istotne, do kosztów utrzymania dziecka należy doliczyć przypadającą na nie część kosztów eksploatacyjnych mieszkania, które zajmuje rodzina.
Na dowód ponoszonych kosztów utrzymania dziecka należy przedłożyć dowody w postaci faktur, ewentualnie paragonów.
Termin „możliwości zarobkowe strony zobowiązanej do płacenia alimentów” oznacza nie tylko faktycznie osiągane zarobki, lecz także dochody, które dana osoba, uwzględniając jej wiek, wykształcenie, staż pracy, winna uzyskiwać, lecz nie uzyskuje z przyczyn niezasługujących na uwzględnienie.
Żądanie zasądzenia alimentów od współmałżonka musi być uzasadnione faktycznie i prawnie. W przypadku żądania orzeczenia rozwodu bez orzekania o winie, żądanie alimentów od współmałżonka jest możliwe jedynie wówczas, gdy osoba domagająca się alimentów pozostaje w niedostatku, tzn. nie jest w stanie zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb z własnych dochodów.
W przypadku żądania orzeczenia rozwodu z wyłącznej winy małżonka, osoba domagająca się alimentów nie musi pozostawać w niedostatku, wystarczy, że wykaże, iż na skutek orzeczenia rozwodu jej sytuacja materialna się pogorszy.
Sąd orzeknie w przedmiocie sposobu i zakresu korzystania przez strony z ich wspólnego mieszkania tylko wówczas, gdy takie żądanie zostanie złożone przez któregokolwiek z małżonków. Sąd nie będzie natomiast orzekał o tym, który z małżonków otrzyma mieszkanie po rozwodzie. Takie rozstrzygnięcie będzie możliwe dopiero w sprawie o podział majątku wspólnego.
Ustawodawca dopuszcza żądanie podziału majątku wspólnego małżonków w wyroku rozwodowym, lecz tylko wtedy, gdy przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu. Jeżeli strony chcą dokonać takiego podziału, wówczas muszą przedłożyć dokumenty dotyczące składników majątku wspólnego np. odpis księgi wieczystej, wydruk z rachunku bankowego. Jednakże wskazać należy, że podział majątku wspólnego w wyroku rozwodowym jest rzadkością. Po prawomocnym orzeczeniu rozwodu, na skutek którego w małżeństwie stron następuje rozdzielność majątkowa, strony mogą dokonać podziału majątku u notariusza lub złożyć stosowny wniosek do sądu rejonowego.
Uwagi końcowe
Uwagi tutaj przedstawione mają charakter ogólny, bardzo istotne jest indywidualne podejście do każdej sprawy, zwrócenie należytej uwagi na detale. Jeżeli pozew rozwodowy nie będzie spełniał wszystkich wymogów formalnych Sąd wezwie powoda do ich uzupełnienia. Warto wiedzieć, że nieuzupełnienie braków formalnych rodzi negatywne skutki w postaci zwrotu pozwu, co w przypadku stron dążących do rozwodu znacznie wydłuża całe postępowanie. Szczegółów mających wpływ na merytoryczną wartość pozwu rozwodowego może być bardzo wiele, warto więc skorzystać z pomocy profesjonalistów, którzy przygotują pozew tak, aby sprawa mogła zostać szybko skierowana do rozpoznania na rozprawie. Wynagrodzenie adwokata za sporządzenie samego pozwu najczęściej nie należy do wygórowanych, konsekwencję błędów lub pomyłek mogą być dużo bardziej dotkliwe finansowo.